Tìm hiểu kiến thức cơ bản về chứng khoán phái sinh

Khái niệm về chứng khoán phái sinh đang dần trở nên quen thuộcc với không ít nhà đầu tư chứng khoán tại Việt Nam. So với việc đầu tư vào cổ phiếu phải chờ T+2 hàng về tài khoản & chỉ có lời trong chiều tăng. Thì chứng khoán phái sinh mang lại cho bạn cơ hội có được lợi nhuận  trong cả 2 chiều tăng/giảm của thị trường; giao dịch trong ngày (T+0) và cả tỷ lệ đòn bẩy vượt trội hơn. Chính vì thế, đây là một sản phẩm đem đến rất nhiều điểm ưu việt và hấp dẫn đối với các nhà đầu tư. Dưới đây, chúng tôi sẽ giới thiệu một vài thông tin cở bản về chứng khoán phái sinh. Hãy cùng theo dõi để có được những kiến thức bổ ích nhé!

Tìm hiểu về chứng khoán phái sinh

Chứng khoán phái sinh là 1 hợp đồng tài chính được thiết lập ngày hôm nay giữa hai bên tham gia; liên quan đến một giao dịch sẽ được thực hiện vào một thời điểm nào đó trong tương lai. Giao dịch được thỏa thuận trong hợp đồng thường liên quan đến việc mua/ bán một tài sản. Chính là tài sản cơ sở của chứng khoán phái sinh. Trong thời gian tồn tại của hợp đồng, giá trị của chứng khoán phái sinh không cố định mà thay đổi theo sự biến động giá tài sản cơ sở của nó.

Ví dụ

Những thay đổi cực đoan của thời tiết có thể ảnh hưởng tới lợi nhuận của các công ty dịch vụ. Các chứng khoán phái sinh về thời tiết cho phép các công ty sở hữu các mô hình kinh doanh phụ thuộc vào điều kiện thời tiết một cách để phòng ngừa rủi ro chống lại các thay đổi cực đoan hay bất thường của thời tiết. Một số công cụ phái sinh thời tiết có giá trị từ thay đổi của nhiệt độ.

Ví dụ như, một công cụ phái sinh thời tiết dựa trên nhiệt độ có thể trả cho người nắm giữ nếu nhiệt độ nằm ở trên một ngưỡng nhất định trọng một khoản thời gian, điều này có thể làm tăng giá thành của điện. Những hợp đồng như này có thể phòng ngừa rủi ro của sự biến động giá năng lượng trong những khoản thời gian mà nhiệt độ tăng

Phân loại

Chứng khoán phái sinh gồm 4 loại chính:

• Hợp đồng kỳ hạn (Forward)
• Hợp đồng tương lai (Future)
• Hợp đồng quyền chọn (Option)
• Hợp đồng hoán đổi (Swap)

Hợp đồng kỳ hạn	Hợp đồng tương lai	Hợp đồng quyền chọn	Hợp đồng hoán đổi
Là sự thỏa thuận mua hoặc bán một loại tài sản cơ sở tại một thời điểm xác định trong tương lai; với một mức giá xác định trước tại thời điểm ký kết hợp đồng.	Là thỏa thuận mua bán một loại tài sản cơ sở nhất định theo một mức giá chuyển giao (future price) tài sản đó tại một thời điểm có hiệu lực trong tương lai.	Là hợp đồng cho phép người nắm giữ nó có quyền (không phải nghĩa vụ) mua hoặc bán một tài sản cơ sở vào một thời điểm nhất định trong tương lai với mức giá đã được xác định từ trước	Là sự thỏa thuận giữa hai bên để trong đó hai bên đối tác trao đổi dòng tiền này lấy một dòng tiền khác của bên kia

Hiện tại ở thị trường chứng khoán Việt Nam mới chỉ sản phẩm phái sinh duy nhất là hợp đồng tương lai.

Hợp đồng tương lai (Future)

Đặc điểm của hợp đồng tương lai

Mức giá chuyển giao được điều chỉnh theo tình hình thị trường

• Mức giá này được ấn định ban đầu và thay đổi sau mỗi phiên trên thị trường
• Giá chuyển giao của Hợp đồng tương lai được giao dịch trên thị trường phụ thuộc vào nhiều yếu tố và liên tục thay đổi theo thời gian
• Nếu giá giao ngay của tài sản cơ sở tăng thì thông thường giá chuyển giao cũng tăng và ngược lại. Vào cuối phiên, mức giá chuyển giao của hợp đồng tương lai sẽ được công bố. Và có hiệu lực cho đến phiên tiếp theo

Hợp đồng tương lai yêu cầu tỷ lệ ký quỹ

Khi tham gia hợp đồng tương lai, người mua và người bán phải mở tài khoản ký quỹ tại sàn. Và ký quỹ một tỷ lệ phần trăm của giá trị hợp đồng. Số dư tài khoản ký quỹ của bên tham gia giao dịch sẽ luôn thay đổi theo giá hàng ngày. Và không được thấp hơn mức ký quỹ duy trì (theo quy định của sở giao dịch).

Vị thế

Vị thế của hợp đồng tương lai là trạng thái giao dịch và khối lượng của sản phẩm phái sinh hợp đồng tương lai; mà nhà đầu tư hiện đang nắm giữ. Hợp đồng tương lai (HĐTL) bao gồm vị thế mua và vị thế bán.

Ví dụ: Nếu nhà đầu tư dự đoán giá chỉ số VN30 Index sẽ tăng trong tương lai. Nhà đầu tư sẽ mua hợp đồng, được gọi là mở vị thế mua hay tham gia vị thế mua (bên mua). Ngược lại, nếu nhà đầu tư nghĩ rằng giá VN30 Index sẽ giảm trong tương lai, nhà đầu tư sẽ bán hợp đồng và được gọi là mở vị thế bán hay tham gia vị thế bán (bên bán).

Hiện tại ở thị trường chứng khoán Việt Nam chỉ có duy nhất sản phẩm chứng khoán phái sinh là hợp đồng tương lai có tài sản cơ sở là chỉ số VN30.

Ví dụ về Hợp đồng tương lai chỉ số VN30

Bạn mở vị thế mua 01 Hợp đồng tương lai chỉ số VN30 đáo hạn vào tháng 12/2021. Và kỳ vọng thị trường (chỉ số VN30) sẽ tăng trong tương lai.

Hợp đồng tương lai chỉ số Vn30Hệ số nhân: 100.000 đồng/ chỉ sốMức ký quỹ: 15%
Ngày đáo hạn	31/12/2021
Vị thế mua	1.000 điểm/ vị thế
Giá trị một hợp đồng:	1.000 điểm * 100.000đ/ điểm chỉ số = 100 tr đồng
Số tiền ký quỹ ban đầu	100* 15% = 15 tr đồng
Giá hợp đồng tăng từ 1.000 lên 1.010 điểm,
Nhà đầu tư lãi:	(1010-1000)*100.000/ điểm số = 1tr đồng
Tỷ suất lợi nhuận của nhà đầu tư	1/15 = 7%
Giá trị ký quỹ tăng lên	15+1 = 16 tr đồng

Còn nếu tham gia trên thị trường cơ sở, phần trăm lãi của nhà đầu tư chỉ là: (1.010 –1.000)/1.000 x 100% = 1%

Như vậy, nhờ chỉ phải bỏ số tiền ký quỹ ban đầu (15%) mà chỉ với một biến động nhỏ về giá của hợp đồng tương lai; có thể tạo ra mức lãi/lỗ lớn hơn nhiều lần so với việc đầu tư vào tài sản cơ sở.